Ekonomi Gündem

Yeni Küresel Sistemin Sosyal Hareketlilik Alarmı

Aralık 8, 2021Nisan 29, 2023 0 yorum dünya ekonomik forum, Global Social Mobility, kapitalizm, küreselleşme, Sosyal Hareketlilik Endeksi, Türkiye Sosyal Hareketlilik Raporu

Yeni Küresel Sistemin Sosyal Hareketlilik Alarmı

Ortaya çıkan ekonomik süreç yeniden gösterdi ki küreselleşmenin kendisi büyük bir problem yaratıyor. Buna rağmen Eylül ayında ‘önümüzdeki dönemde yeni küresel sistemde yer alma’ya dair verilen sinyallerin neyi içerdiğini görebilmek lazım. Sinyalin bu ilk bölümü daha çok muhataplarını ilgilendiriyor zira aralarında cereyan eden muhabbeti ve bu muhabbetin nelere gebe olacağını tam bilemiyoruz. Tam burada bizi ilgilendiren ve İhracatçılar Meclisi’nde yer alan patron ahalisinin de vaat olarak algılamış olabilecekleri ikinci bölüme geliyoruz: ‘üzerimize ne düşüyorsa yapmakta kararlıyız’.

‘Üzerimize’ ifadesinin ‘teba’ ve kendini ‘muhalefet’ konumuna saplamış tâbîler nezdindeki yankısı zaten mâlum. Sadece şu sorunun bile sorulmamış olması ‘iki partili/ittifaklı’ dostlar alışverişinin az bilinenli denklemlerde ‘eksili sayıların karakökü’ gibi davrandığını gösterebilir: “Üzerimize, düşenlerden daha fazla ne düşebilir ki” ya da daha popüler bir söylem ile “ne istediniz de vermedik ki daha fazlasını istiyorsunuz?”

Dünya üzerinde siyaset ve ekonomi yönetimi ile ilgili bir çok kaynak var. Kapitalizm, liberalizm ve bunların önlerine ek almış yeni sürümlerinin barındırdığı ‘zihin yapısı’nı bu külliyat üzerinden okumak ve anlamak mümkün.

Sorunun bu topraklardaki muadil yapısallığını ise daha çok post-rablerin söylemleri ve eylemleri inşa ediyor. Kitlelerin kontrolü adına halkların damarlarına enjekte edilen maddelerin ezilenler tarafında bulduğu değer de buna göre hızla azalmakta. Bu azalışı durdurmak adına yapılan her hamle, üzerine sinen pis kokular nedeni ile geri tepmeye de mahkum. Kendi havzalarında bunu farklı mecralarda farklı şekillerle kritik ediyorlar zaten ya da istatistiksel verilerin maniple edici kudretinin arkasında duramayacak kurumları devreye sokuyorlar. Bu normal bir durum. Bu durumun bir de dünya gündeminde oluşan yankısı var. Yerelde derde uğrayanların mızraklarını biraz daha esnek hâle getirebilmek adına servis edilen raporlar bunlar. Servis edilenlerden biri de ‘Sosyal Hareketlilik Rapor’ları. Servisçilerin bize ulaştırdıkları kadarıyla zenginler ve fakirler arasındaki uçurumun büyüme analizlerini içeren bu rapor 2020 yılına ait. Biliyoruz ki bahanelerle süslenmiş “ama”lar ‘pandemi’ sürecine özellikle işaret edecek; olsun biz yine de sinyal çakılan küresel sistemin merkezi forumlarından birinin hazırladığı bu raporun giriş kısmında ülke olarak ‘yer alışımıza’ bir bakalım:

Türkiye, 82 ekonomi arasında yapılan sıralamada 51,3 puanla genel sıralamada 64. sırada. Rapora göre istihdamda ve eğitimde yer almayan genç yetişkin oranı %24.4. Eğitime erişimde 39.6’lık puanla ilerleme kaydedildiği belirtiliyor. Düşük kadın işgücü nedeni ile ülkenin çalışan nüfusunda yüksek işsizlik seviyeleri görüldüğü belirtiliyor. Ayrıca haftada 48 saatten fazla çalışan işçi sayısının çalışanlara oranı %29,4.

Sağlıkta 46. – Kurumsallıkta 75. – Adil Ücret Dağıtımında 45. – Çalışma Şartlarında 80. – İş İmkanlarında 73. – Eğitime Erişimde 69. – Hayat Boyu Öğrenme 58. – Eğitim Kalitesi ve Eşitliğinde 45. – Teknolojiye Erişimde 53. sıradayız. Tüm bunları düşününce Sosyal Dayanıklıkta 64. sırada yer alarak aslında rapor realite ile çelişiyor. Çok daha dayanıklı olduğumuz ya da dayanıklı hâle getirildiğimiz göz önüne alınırsa ilk onun içinde olmamız gerekiyor.

Bu rakamlar ve grafiklerdeki ve tablodaki sıralamalar bize Dünya Ekonomik Forumu’nun, hani şu meşhur Davos Formunun, topladığı verilerle sunulmakta. Küreselleşmenin milyonlarca insanı yoksulluktan kurtardığı propagandasına rağmen toplumlarda ortaya çıkan eşitsizliklere vurgu yapan raporun önsözünde Klaus Schwab artan adaletsizlik duygusu, güvencesizlik, kimlik kaybı, sosyal dokuda ortaya çıkan zayıflıklar, siyasal süreçlerde yaşanan hayal kırıklıkları nedeni ile sosyoekonomik hareketliliğe yeni yollar oluşturmak ve bunu yaparken de adil fırsatlar yaratacak çabalara vurgu yapmakta.

Raporun amacı ise politika yapıcıların, iş adamlarının ve diğer ortakların Dördüncü Sanayi Devriminde stratejilerini şekillendirmeye yardımcı olmak. Herkese fırsat sağlayan, sürdürülebilir ve kapsayıcı ekonomi için bu hareketliliğin aslında kontrol edilebilmesi gerekiyor. Yani sistem içinde sistemi devam ettirmek için gerekli olan tüm yeniliklerin ve önlemlerin masaya yatırılma çabası da denilebilir. Rakamlar iç açıcı değil zira yoksulluğu önlemek için seferber olan zenginlerin çabalarının yeterli olmadığı ve rahat uyuyamayacaklarının sinyalleri verilmekte. Zira sanayi devriminin başına eklenen rakam da bu sürecin çözüm üretilene kadar uzatılabildiği kadar uzatılmasını işaret ediyor.

“Ne yani bizi bağlamayan bir forumun yayınlamış olduğu rakamlar bunlar. Devlet büyüklerimizin söylediklerine ters şeyleri elbette söyleyecekler. Ecnebilerin zaten işi bu… Dış güçlerin büyük oyunlarının bir parçası olabilir olsa olsa” gibi itirazlar da gelebilir. Saygı duyabiliriz ama bunları 2020 yılından bu yana ekonomik iyileştirme adına yapılan düzenlemeleri de iyice analiz ederek söyleyebilmek mümkün değil. Kadın istihdamı için yırtınanları düşünmek bile yeterliyken geçenlerde düzenlenen Milli Eğitim Şurası’nda bakanın bir sözü de oldukça ilginçti: “Yeni meslek lisesi atağımızla ‘aradığım elemanı bulamıyorum’ derdi bitecek…”.

Dert kimin derdi, çözüm kimin çözümü?

Burada küreselleşmeyi ve sömürgeci zihin yapısını analiz etmeyeceğiz. Sadece rakamların ve oranların ortalıklarda cirit attığı, çoğu zaman kemer sıkarak uçuşa geçtiğimiz zamanlarda da aslında rakamların ve raporların yeni denklemlere yerleşmek için göz kırpan denklem uzmanlarının söyledikleri gibi olmadığını göstermek. Bu nedenle yeni uçuş planlarını farklı havuz problemlerine, ağza sakız kılınan söylemlere sığınarak çözmek mümkün değil. Zira sistemin kendisi yanlış.